Straatwaarden onderzocht de veranderende praktijken van erfgoedvorming in de publieke ruimte aan de hand van voorbeelden en conceptuele reflecties. 'Dit project heeft ons inzichten opgeleverd over hoe we de zogeheten vermaatschappelijking van erfgoed en ruimte kunnen zien en duiden', vertelt lector en projectleider Riemer Knoop.

Heritage- & placemaking
Het is een tijd van bottom-up, participatie, diversiteit en meer sociaal-duurzame kwaliteiten in onze leefomgeving. De onderzoekers constateren dan ook een groeiende rol van nieuwe, meer participatieve en duurzame praktijken in de omgang met erfgoed en de publieke ruimte. Knoop: 'Vanuit een 'sustainistisch' cultuurperspectief beschouwd blijken deze succesvoller naarmate ze meer maatschappelijk verankerd zijn en ruimte bieden aan pluriformiteit in waarden en participanten.'

Het onderzoek onderstreept hoe je erfgoed niet zozeer als te behouden object of locatie moet zien, maar vooral als een maatschappelijke ontwerpopgave. Het toont hoe de praktijk van erfgoedvorming in de leefomgeving aan het veranderen is. Erfgoed wordt inclusiever, is sterker verbonden met maatschappelijke spelers en sluit beter aan bij waarden van lokale gemeenschappen. Dat heeft consequenties voor de opleiding van erfgoedprofessionals.

ACIN
Straatwaarden bestond uit een serie meerdaagse workshops en expertmeetings met een brede groep onderzoekers en spelers uit het erfgoeddomein. Het project stond onder leiding van de Reinwardt Academie in samenwerking met het HvA-lectoraat Play and Civic Media, Gordion Cultureel Advies en Sustainism Lab, en werd mede mogelijk gemaakt door het hbo-innovatieprogramma Amsterdam Creative Industries Network (ACIN).

ACIN is een centre of expertise voor de creatieve industrie en digitale technologiesector en is opgericht door de Hogeschool van Amsterdam, Hogeschool Inholland en de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Lectoren en onderzoekers van deze hogescholen werken nauw samen met toonaangevende bedrijven op urgente grootstedelijke vraagstukken.

2015-2016
De eerste fase van het onderzoek was een verkenning van begrippen aan de hand van concrete casussen in Amsterdam. Het begrip placemaking werd verkend aan de hand van de Knowledge Mile, commons aan de hand van het Cruquiusgebied, en co-design aan de hand van de Wildemanbuurt. In een tussenpublicatie werd daarvan verslag gedaan.

2017-2018
De tweede fase onderzocht op verzoek van betrokkenen drie praktijksituaties:

• de relatie tussen de kunstprogrammering van de Oude Kerk en haar omgeving (Amsterdam)
• de overdraagbaarheid van het concept van Verhalenhuis Belvédère (Rotterdam)
• de concrete invulling van de cultureel-maatschappelijke kernwaarden van de Binckhorst in de transitie naar een grootstedelijk woon- en werkgebied (Den Haag)

De inzichten uit het onderzoek zijn gedeeld met kenniscentrum Monumenten en Archeologie van de gemeente Amsterdam en met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Daarnaast is met woningcorporatie Stadgenoot overlegd over begeleiding van een maatschappelijke herbestemmingsopgave van een monumentaal pand in Amsterdam-Noord. En masterstudenten Bestuurskunde aan de Vrije Universiteit bestuderen de nieuwe vormen van participatie die in Straatwaarden aan de orde komen.

Ten slotte werd Straatwaarden in een advies aangehaald door de Raad voor Cultuur en de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur. Het project geldt als voorbeeld van vernieuwing in houding en gedrag – van collectie naar connectie – die de erfgoedsector nodig heeft om het hoofd te bieden aan grote veranderingen in de leefomgeving op het gebied van klimaat, energie, demografie en governance.

Op 22 mei 2019 was in Pakhuis de Zwijger de presentatie van de eindpublicatieMeer straatwaarden: Een pleidooi voor erfgoed als engagement.