Onderzoek
Het lectoraat cultureel erfgoed werkt met, in en voor de praktijk aan onderzoek naar benaderingen, methoden en instrumenten die erfgoedprofessionals handelingsperspectief kunnen bieden in complexe erfgoedinteracties.
Het lectoraat ambieert met dit onderzoek een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de handelingsvaardigheid bij erfgoedvraagstukken vanuit de visie dat professioneel erfgoedwerk kennis van en inzicht in de theorie, praktijk en ethiek van erfgoedvorming vereist.
Meerjarig Onderzoeksprogramma
In 2024 is een nieuw onderzoeksprogramma voor het lectoraat gestart:
Samenwerken in maatschappelijk geëngageerd erfgoedwerk (2024-2028).
In dit programma initiëren, begeleiden en ondersteunen onderzoek naar de waardering en werking van maatschappelijk geëngageerd erfgoedwerk.
Daarmee verstaan we erfgoedwerk dat:
- inspeelt op maatschappelijke vraagstukken (duurzaamheid, diversiteit, digitaliteit)
- deze vraagstukken professioneel aanpakt (met aandacht voor theorie, praktijk en ethiek), daarbij;
- oog heeft voor contextgebondenheid (geografisch, historisch, sociaal)
- werkt met een integrale erfgoedbenadering (materieel, immaterieel en digitaal), en deze vragen aanpakt op basis van;
- onderzoek (historisch, etnografisch, ontwerpend).
Themagebieden
Maak hieronder kennis met onze themagebieden aan de hand van een aantal brede maatschappelijke vragen. Wij adresseren deze vragen vanuit praktijkgericht onderzoek samen met maatschappelijke partners om zo samen de erfgoedpraktijken van de toekomst vorm te geven.
Hoe herinneren we de natuur?
Onze samenleving, en daarmee onze geschiedschrijving, focust op het herinneren van cultuur: maar wat doet dat met onze (historische) verbeelding van de natuur? Mens-dierrelaties, meersoortige onderzoeksmethoden en natuurinclusieve benaderingen kunnen ons helpen met kritisch nadenken over het ‘‘Verkade-landschap’’ en een beter bewustzijn creëren van hoe een gezonde ecologie er uithoort te zien. Zo werken we samen met Hogeschool Aeres over de geschiedenis van het boerenleven- erfgoed én studenten aan agrarische opleidingen. Daarnaast is er Thinking with Birds, waarin met allerlei mensen in de stad is geëxperimenteerd met participatieve onderzoeksmethoden voor het vastleggen van een gedeelde geschiedenis met vogels in Amsterdam. De resultaten hiervan zijn gedeeld in een academische publicatie, een artistieke publicatie en een mini-symposium.
Hoe kunnen sporen uit het verleden bijdragen aan een circulaire cultuur?
Het lectoraat wil bijdragen aan een eerlijke en duurzame transitie naar een circulaire samenleving. Het heeft in 2020-2024 vanuit het Europese Horizon project CENTRINNO, onderzoek gedaan met gemeentes, universiteiten, maker spaces, ecologen en ruimtelijke ontwerpers naar deze uitdaging. Zo laten we zien hoe erfgoedwerk bij een voormalige fabriek kan bijdragen aan een breder gedragen circulaire cultuur, en hoe makers inspiratie in het verleden kunnen vinden om hun praktijk te verduurzamen. Bewustzijn van erfgoedwerking helpt bij het zien van langere tijdlijnen en maken van nieuwe verbindingen. Dit zien we ook terug en onze samenwerkingen met het voormalig industriële complex DRU waarin een erfgoedperspectief daarbij hielp. In een onderzoek samen met diverse stakeholders in de wolproductie (waaronder schapen en hoeders), bevragen we de verduurzaming van onze omgang met grondstoffen vanuit een dynamische erfgoedbenadering.
Kun je eetrituelen helpen veranderen?
In 2023-2024 deden we samen met academici, studenten en lokale (culinaire) makers onderzoek naar de plek van vlees bij feestelijke voedseltradities: vaak een gewaardeerd en vanzelfsprekend onderdeel dat zwaar op het klimaat weegt. Maar hoe kunnen tradities (of elementen daaruit) verandering bespoedigen, in plaats van belemmeren? Middels fieldlabs en een living lab met studenten werden (mogelijke) interventies verkend en getest. Aan de hand van de uitkomsten werd inzicht verkregen in de betekenissen, praktijken en normen waarmee vlees verbonden is én waar ruimte zit voor verandering. Naast een academisch artikel is een praktisch handelingskader verschenen dat inspiratie en handvatten biedt om het eten van vlees bij feestelijke voedseltradities te heroverwegen.
Hoe dragen wij bij aan het dekoloniseren van erfgoedinstellingen in de bredere samenleving?
Als onderzoeksgroep erkennen en onderzoeken we (onze eigen) positie en macht om een meer gastvrije, inclusieve, gezonde en generatieve leergemeenschap te cultiveren die verder reikt dan de muren van onze academie.
Het lectoraat houdt sinds 2025 de UNESCO leerstoel Museum Collections, Repatriation and Interculturality. Met een integrale erfgoedbenadering en gericht op een breed publiek richt deze leerstoel zich op onderzoek, onderwijs en publieksactiviteiten rondom cultureel erfgoed uit koloniale contexten, met speciale aandacht voor musea. Centraal staan de kennisuitwisseling over koloniaal en betwist erfgoed, het bevorderen van inclusieve erfgoedpraktijken en het versterken van internationale samenwerkingen. Daarnaast speelt training van erfgoedprofessionals in binnen- en buitenland een belangrijke rol. Hier bouwen we voort op jarenlange ervaring met onderzoeks- en trainingsprogramma’s, voor overheden, musea en archieven, en door het Heritage Lab ontwikkelde cursussen voor professionals zoals Digitaal Dekoloniseren.
Hoe gaan we om met pijnlijke kwesties?
Als lectoraat oefenen we in het spreken over en luisteren naar wat teder, pijnlijk en dringend is binnen ons werkveld, de samenleving en binnen onze eigen academie. We deden dit bijvoorbeeld bij The Critical Visitor, een vierjarig project waarin we intersectionele praktijken in erfgoedinstellingen onderzochten. Voor de academie zetten we een gesprekskring op over Palestijns erfgoed en de genocide. We dragen met ons werk bij aan de inbreng van verschillende ways of knowing, het verbinden van netwerken en het experimenteren met tools en gespreksvormen. We onderzoeken gezamenlijk binnen en buiten onze eigen instelling hoe we ruimte kunnen creëren en behouden voor conversatie, juist als dat moeilijk is.
Wat doet het met mensen en gemeenschappen als hun religieuze plekken, objecten en tradities ‘erfgoed’ worden?
Erfgoedprofessionals maken keuzes in de omgang met de diverse emoties, perspectieven en gevoelens van eigenaarschap die ontstaan rondom erfgoed. Het promotieonderzoek The Sacred in Musealised Synagogue Space, richt zich op de vervlechting van ‘‘religie als praktijk’’ en ‘‘religie als erfgoed’’ in de synagogen van het Amsterdamse Joods Cultureel Kwartier. Dit empirisch onderzoek vergelijkt met hulp van grounded theory methodology praktijken van betekenisgeving onder religieuze gemeenschappen, museumbezoekers en erfgoedprofessionals. De bevindingen bieden in diverse onderwijsmodules en in de minor Religieus erfgoed in Amsterdam (toekomstige) erfgoedprofessionals een theoretisch, praktisch en ethisch kader om religieuze materialiteit en praktijken te representeren binnen de pluralistische en postseculiere samenleving.
Hoe benaderen (muzikale) subculturen erfgoedwerk?
Het lectoraat onderzoekt hoe subculturen in de muziek, erfgoedpraktijken vormgeven buiten traditionele instellingen om en wat onze rol daarin is (als onderzoeker en/of participant). Zo wordt gekeken naar hiphopcultuur, ofwel The Culture, en samengewerkt met alternatieve muziekfestivals zoals Roadburn. Het onderzoek richt zich op gemeenschapsvorming, alternatieve archiveringsvormen, pedagogische werkvormen en rituelen van herinnering binnen deze culturele bewegingen. Door samen te werken met artiesten, organisatoren en bezoekers, wordt zichtbaar hoe erfgoed ontstaat in de praktijk en hoe verhalen van onderop worden doorgegeven, bewaard en vernieuwd. Deze participatieve onderzoeksprojecten laten zien hoe subculturen erfgoedwerk benaderen, en wat de werking ervan is in en op de maatschappij.
Waarom hebben voetbalclubs ons nodig?
Het lectoraat werkt vanuit het internationale platform Football Makes History samen met tientallen professionele voetbalclubs in binnen- en buitenland. Voetbal is een groot maatschappelijk domein. Clubs doen vaak een beroep op hun ‘rijke verledens’, maar investeren zelden in hun erfgoedwerk. Het lectoraat koppelt onderzoek aan de context, werkwijze en behoeftes van 'erfgoedmensen' (vrijwilligers en soms betaald) bij clubs aan nieuwe kansen in het onderwijs en netwerkvorming. In 2025 publiceerden we vanuit een Erasmus+ project het Gameplan: Toolkit for Football Heritage Work en werken we samen met de Eredivisie, de Universiteit Utrecht en de Rijksdienst Cultureel Erfgoed om met verschillende clubs actie-onderzoek op te zetten.
Het lectoraat onderzoekt kennis en digitaliteit vanuit de vraag hoe digitaal erfgoed en de koppeling van grote hoeveelheden data nieuwe perspectieven openen voor onderzoek en samenleving. We zoeken verbindingen met onderzoeksgroepen en -methoden uit de digitale geesteswetenschappen en verkennen hoe gemeenschapsvorming en erfgoedvorming plaatsvinden in het digitale domein, inclusief immersieve ervaringen en toepassingen van kunstmatige intelligentie. Deze ontwikkelingen vragen om kritische reflectie én experimentele praktijk. Het thema is volop in ontwikkeling binnen ons lectoraat en zal de komende jaren alleen maar urgenter worden, omdat digitalisering diep doordringt in de manier waarop kennis wordt geproduceerd, gedeeld en beleefd.
Wat kan artistiek onderzoek betekenen voor onze kijk op erfgoed?
De Artist In Residence is een programma van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten dat als doel heeft om de randen van het denken en doen binnen de academies te verkennen. Door, buiten het curriculum om, te praten, te vragen, te verbeelden en simpelweg te zijn- ontstaat er ruimte voor andere perspectieven op erfgoed. De afgelopen jaren heeft een tiental performancekunstenaars, vormgevers en academici samen met onderzoekers, studenten en docenten in het gebouw en in de stad onderzoek vormgegeven. Dit onderzoek vond vaak plaats in de vorm van dans, toneel, performance, een wandeling of concert. Artistiek onderzoek heeft nieuwe paden gebaand op het snijvlak van erfgoedpraktijken op thema's zoals ways of knowing, unlearning, eigenaarschap van kennis en recentelijk performing heritage.
Hoe delen we kennis in een interculturele setting?
Het lectoraat is altijd nauw betrokken geweest bij de bachelor en master. Het onderwijs voedt het onderzoek en andersom. Dat geldt ook voor de kennisdelingsprogramma’s die de academie sinds 2010 in nauwe samenwerking met de ministeries van OCW en Buitenlandse Zaken samen met docenten ontwikkelt. Deze programma's richten zich op zogenoemde focuslanden van het Internationale Cultuurbeleid zoals Zuid-Afrika, Indonesië, Suriname, Oekraïne en Marokko.
Zo verkent het programma Sharing Stories jaarlijks samen met twintig jonge professionals uit verschillende delen van de wereld nieuwe perspectieven op de pijnlijke en betwiste verhalen van koloniaal erfgoed. Centrale thema's in dit programma zijn een rechtvaardige en gelijke wereld en hoe dit in zo'n interculturele setting kennisdeling tot stand kan komen. Als lectoraat hebben we een belangrijke rol in een groeiend (in)formeel netwerk van jonge professionals. Vanuit dat besef zijn we dit jaar gestart met een onderzoek waarin we terugkijken en onze eigen ervaringen onder de loep nemen.
We werken aan doorwerking
Voortbouwend op de huidige samenwerking met het BA en MA onderwijs van de Reinwardt Academie is er ruimte voor het ontwikkelen van een bredere onderzoekscultuur in het onderwijs. Het lectoraat wil met onderzoek structureel bijdragen aan de kwaliteit van erfgoedtheorie en onderzoeksvaardigheden in het onderwijs. Onderwijs en onderzoek worden gevoed met vragen uit de praktijk.