Kunnen universele musea nog wel, vandaag de dag? Met hun autoritaire neutraliteit, modernistische inrichting, harde objectiviteit? Dat was de vraag die Indiase kunsthistorica Kavita Singh stelde tijdens de Reinwardt Memorial Lecture op 4 juni 2014 voor een tot de nok toe gevulde aula. De gelegenheid was de viering van de 241ste geboortedag van de naamgever Caspar Reinwardt van de Academie. Van de lezing is een boekje gepubliceerd: Museums, Heritage, Culture. Into the Conflict Zone.

Boeddhabeelden
Singh (1964, Calcutta) gaf drie voorbeelden waar het mis ging met de plaats van musea in haar eigen habitat, de multiculturele samenlevingen in Oost-Azië. Een tentoonstelling in 2011 van terracotta Boeddha's uit Bangladesh in Parijs moest worden afgelast wegens niet te stuiten geruchtenstromen over contrabande en illegale verkoop, uitlopend op ernstige publieke opstootjes en vandalisme. Let wel, dit ging niet zozeer tegen “Parijs” als wel tussen politici, de media en verschillende klassen. Dat gold ook voor Singhs tweede voorbeeld: de vernietiging, door de Taliban, van de grote Boeddhabeelden in Banyan. Bij nadere beschouwing blijkt dat minder een anti-westers mediaspektakel te zijn geweest dan een strafexpeditie tegen de religieuze minderheid van de Perzische Hazara's in die vallei. De gezichten van de Boeddha's misten al 1000 jaar, daar ging het niet om.

List wint van oprechtheid
De soennitische Taliban misgunden de Hazara's hun shiïtische cultuur. Het uitspelen van politieke nijd op cultureel en religieus niveau kwam het scherpst naar voren in Singhs laatste casus. Sikh-extremisten eisen erkenning en respect. Ze accepteren niet langer dat hun heilige boek in het museum zonder de gebruikelijke ceremonies wordt behandeld. Dat boek, de Granth Sahib, wordt nu elke avond eerbiedig in doeken gehuld en 's ochtend weer gewekt. Maar nu willen de moslims dat ook met de Koran in de vitrine daarnaast. Zodat er uiteindelijk veel onzichtbaar is in het museum. In de postmoderne samenleving, ook in het Indisch subcontinent, lijkt gevoel het van feit, passie het van rede, list van oprechtheid te winnen. En worden uiteindelijk, zo concludeert Singh, mensenrechten van allen verdrongen door het gelijk van de behendigste media-bespeler. We hadden in het instituut museum ooit een baken van Verlichting. Daar is vast van alles op aan te merken, maar misschien is het wel het minst slechte baken dat er is, aldus Singh.

ISBN 978-90-716811-9-6, gebonden, 80 pagina’s.

Meer informatie:
Publicatie Museums, Heritage, Culture. Into the Conflict Zone lezen of bestellen
Indiase kunsthistorica Kavita Singh geeft lezing
Videoregistratie van de lezing in juni 2014