Kijk voor het volledige fotoverslag op onze Facebook.

Moderator Charisa Chotoe, journalist bij AT5, opent de avond samen met Nel van Dijk, directeur van de Reinwardt Academie. Nel verwelkomt in het bijzonder de eerstejaarsstudenten die vandaag voor de eerste of tweede keer op de academie zijn, omdat ze door de coronacrisis online les krijgen.

Charisa neemt het over en kondigt de eerste van de drie sprekers aan. Katja Pasman is innovator van leeromgevingen en werkt onder andere met de methode Art Based Learning. Deze methode spreekt je verbeeldingskracht aan door op een reflectieve manier te kijken naar kunst. Je gaat hierbij als toeschouwer ‘in gesprek’ met een kunstwerk. Normaal gesproken geeft Katja deze workshop in musea en duurt het 1,5 uur, maar vandaag doet ze met het publiek een korte versie. Katja vraagt iedereen om een vraag aan zichzelf op te schrijven, kijkend naar jezelf in deze tijdsgeest, en het papiertje op te vouwen.

Vervolgens laat ze foto’s van een aantal kunstwerken zien. De Bedreigde Zwaan van Jan Asselijn, L’Allee des Alyscamps van Van Gogh, TV-Buddha van Nam June Paik en We Don’t Sleep As We Parade All Through the Night van Raquel van Haver. Wanneer Katja de workshop in musea geeft mogen deelnemers elk kunstwerk uit het gebouw kiezen, maar nu vraagt ze het publiek een keuze te maken uit de vier opties, met je gevoel te kijken en luisteren naar het kunstwerk en op basis daarvan vijf emoties op te schrijven die omhoog komen. Met die vijf woorden maak je een kort gedicht. Daarna moet iedereen zijn of haar beginvraag erbij pakken en de betekenis van het gedicht toekennen aan de vraag. Helpt het gedicht bij het beantwoorden ervan?

Een aantal studenten zijn bereid hun persoonlijke vraag en gedicht te delen. “Hoe vind ik mensen in mijn nieuwe woonplaats?”, “Hoe ga ik om met adhd?” en “Waar gaan we naartoe?” zijn vragen die voorbij komen. Bij iedereen geeft het gedicht een nieuw inzicht op de beginvraag. Oefening geslaagd.

Moderator Charisa gaat naast Katja zitten en vraagt waarom kunst zo goed kan werken bij het oplossen van persoonlijke vraagstukken. Katja: “Er zijn kunstwerken die je raken. En dat komt niet door bijvoorbeeld de kleuren, maar omdat ze een spiegel zijn waarmee je naar jezelf kijkt. Bij de workshops die ik geef in musea heb ik meegemaakt dat mensen met trauma’s uit het verleden werden geconfronteerd en daarna hulp hebben gezocht. Of mensen die tot hele nieuwe inzichten over zichzelf kwamen.”

Charisa sluit het gesprek af en kondigt de volgende spreker aan. Jolien Posthumus is gespecialiseerd in mindfulness en nodigt het publiek uit een oefening met haar te doen, maar voordat ze begint wil ze weten welke mentale uitdagingen de aanwezige studenten ervaren. “Ik heb het gevoel dat ik voor alles verantwoordelijk ben”, zegt iemand. “Er is zoveel keus, ik wil me in alles verdiepen maar dat kan niet”, zegt een ander. Weer een ander vertelt add en autisme te hebben en door het online studeren rust te hebben in het hoofd, maar dat het wel ongezellig is. Jolien: “Er zijn inderdaad mensen die goed varen tijdens de coronacrisis, die nu rust krijgen en niet meer het gevoel hebben overal bij te hoeven zijn. Dus wat bij iemand persoonlijk van binnen speelt, hoeft niet voor iedereen te gelden. Maar in tijden van crisis denken we juist vaak aan onszelf.”

Mindfulness sluit daarom aan bij wokeness, zegt Jolien. “Want we oefenen de vaardigheid om het gesprek aan te gaan met de ander, ook al is dat gesprek moeilijk.” Na deze woorden begint ze de mindfulness-oefening met het publiek. Twee voeten geaard op de grond, rug een beetje van de leuning, ogen gesloten. “Bij mindfulness schakelen we van standje aan naar standje uit. Niet dat we slapen, maar we stoppen even met doen.” Jolien vraagt het publiek het lichaam te voelen en proberen de beweging van de ademhaling te volgen. Ze sluit af met de boodschap om niet te streng voor jezelf te zijn als dingen niet zo lekker gaan, maar jezelf dan toe te spreken alsof je een goede vriend toespreekt die het moeilijk heeft: geruststellend en begripvol.

Als de ogen weer open zijn vraagt Charisa waarom mindfulness belangrijk kan zijn voor mensen in de cultuursector. Als antwoord laat Jolien een snowglobe zien, die ze schudt. “Dit is wat er in ons lijf gebeurt, de hele dag door. De sneeuwvlokjes zijn gedachten, hormonen en andere dingen. Het plaatje wordt pas helder als alle vlokjes naar de bodem zijn gezakt, maar vaak reageren we juist op een discussie als alle vlokken nog ronddwarrelen. Dat is ook goed, maar het draagt niet altijd bij aan een constructief gesprek, want als de ander dat ook doet heb je twee geschudde snowglobes tegenover elkaar. Mindfulness laat de vlokken zakken.”

Charisa stuurt het gesprek naar BLM. “Ik kan nooit ervaren hoe institutioneel racisme is, maar met mindfulness leer ik hoe dat gesprek wel aangegaan kan worden tussen twee mensen met een verschillende mening”, zeg Jolien. Ze beaamt dat het gesprek voeren op harde toon soms nodig is om een lans te breken. “Volledig begrip is niet nodig, maar het is beter om beiden vanuit een andere emotie het gesprek aan te gaan dan ‘ik moet mijn gelijk halen’, want dat komt het gesprek niet ten goede”, zegt ze tenslotte.

Charisa kondigt de volgende spreker aan, Sarita Bajnath. Ze is trainer, spreker en motivator op het gebied van inclusie, diversiteit en dialoog. Ze werkt zowel nationaal als internationaal voor bedrijven, ngo’s, universiteiten, musea en hoge scholen en geeft naast lezingen ook intersectionele privilegetrainingen waarmee bewustwording wordt gecreëerd over de invloed van identiteit op besluitvorming.

“De afgelopen maanden waren pittig voor mij”, zegt Sarita. “Maar dit is natuurlijk niet uit de lucht komen vallen. Dit (institutioneel racisme, red.) is iets wat al generaties lang wordt ervaren.” Ze gaat verder over de trainingen die ze geeft. “Het proces begint pas als men zich ongemakkelijk gaat voelen.” Sarita praat met Charisa over de vormen van racisme die ze tegenkomt tijdens haar werk. Micro-agressies, een kleinschalige vorm van racisme die veelvuldig te vinden is op de werkvloer (bijvoorbeeld: ‘Waar kom je vandaan? Nee, waar kom je echt vandaan?’) en tokenisme, het plichtmatig aannemen van minderheidsgroepen. Sarita: “Dat is geen inclusiviteit.” Ook heeft ze het over exotisme, de verheerlijking van iets uit een andere cultuur, een fenomeen dat ze ook tegenkomt als ze musea coacht. “Rembrandt portretteerde bijvoorbeeld zwarte mensen, dat is ook een vorm van exotisme. Of bijvoorbeeld het lijden van zwarte mensen bestempelen als inspirerend.”

Uit het publiek komt een vraag over hoe je als witte student op het gebied van racisme met klasgenoten van kleur omgaat. Sarita: “Er zijn een paar manieren waarop je kunt reageren. Je kunt zeggen: ik zie geen kleur. Of je vult in voor anderen wat jij denkt dat ze meemaken. Beiden zijn niet oké. Het gaat om het individu. Je hebt structurele problematiek, maar er zijn nog steeds individuele verschillen. Dus vul niet iets in voor een ander. Praat gewoon normaal, over het weer ofzo, en op een gegeven moment komen dat soort zaken vanzelf naar voren.”

Kijk voor het volledige fotoverslag op onze Facebook.

Een volgende vraag uit het publiek gaat over omgang met het slavernijverleden. “Goede vraag. Ik was er niet bij toen het gebeurde, en ik ga niet rouwen om iets wat jaren geleden met mijn familie is gebeurd, maar wel om de institutionele en structurele zaken die daaruit voort zijn gekomen.”

Sarita sluit de avond af met de boodschap dat niemand volledig woke kan zijn. “Als je denkt dat je uitgeleerd bent, dan klopt dat niet. Het gaat er ook niet om dat je nooit fouten mag maken. Iedereen maakt fouten, ik ook, maar het gaat om het creëren van een veilige werksfeer voor iedereen.”